ශ්‍රී ලංකාවේ බලශක්ති අංශය තුළ ක්‍රියාත්මක වන බවට විවිධ පාර්ශ්වයන්ගෙන් චෝදනා එල්ල වන “ගල් අඟුරු මාෆියාව” සම්බන්ධයෙන් රජයට දැඩි රතු එළියක් දැල්වෙමින් පවතී. ලෝක බැංකුව, ආසියානු සංවර්ධන බැංකුව (ADB) සහ ජපාන ජාත්‍යන්තර සහයෝගිතා නියෝජිතායතනය (JICA) ඇතුළු ප්‍රධාන සංවර්ධන හවුල්කරුවන් විසින් රජය වෙත යොමු කරන ලද දැඩි ලිපියක් මගින් “විදුලිබල පනත 2024 සංශෝධන” පිළිබඳව කනස්සල්ල පළ කර තිබේ.
මැයි 16 වන දින ගැසට් පත්‍රයේ පළ කරන ලද මෙම සංශෝධන මගින් ශ්‍රී ලංකාවේ බලශක්ති අංශයේ කාර්යක්ෂමතාව, යහපාලනය සහ මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය දැඩි ලෙස අඩාල විය හැකි බවටත්, අවසානයේදී පාරිභෝගිකයින්ට දැරිය හැකි මිලකට උසස් තත්ත්වයේ සේවාවක් සහතික කිරීමේ මූලික අරමුණට බාධා ඇති විය හැකි බවටත් ඔවුහු අනතුරු අඟවති.
සංවර්ධන හවුල්කරුවන් අවධාරණය කරන ප්‍රධාන ගැටළු කිහිපයක් පහත දැක්වේ:
ස්ථිර රජය සතු භාරකාරත්වය: පෞද්ගලික ආයෝජනවලට මරණ වරෙන්තුවක්?
පනතේ 17 වන වගන්තියේ සඳහන් පරිදි ඇතැම් ආයතන “ස්ථිරවම” රජය සතු විය යුතු බවට වූ යෝජනාව මෙහිදී ප්‍රධාන වශයෙන් ඉස්මතු වේ. ජාතික පද්ධති ක්‍රියාකරු (NSO), ජාතික සම්ප්‍රේෂණ ජාල සේවා සපයන්නා (NTNSP) සහ විශ්‍රාම වැටුප් වගකීම් සමාගම 100% රජය සතු විය යුතු වුවත්, උත්පාදන සහ බෙදාහැරීමේ සමාගම් සඳහා පෞද්ගලික ආයෝජන අවස්ථා සීමා කිරීම රටට විශාල බරක් විය හැකි බව ඔවුහු පෙන්වා දෙති. මෙය විශාල ආයෝජන අවශ්‍ය වන ක්ෂේත්‍රයක රජයේ සංවර්ධන විකල්පයන්ට බාධාවක් වනු ඇත.
NTNSP යටතට LTL හෝල්ඩිංග්ස් සහ ශ්‍රී ලංකා එනර්ජීස් ඇතුළත් කිරීම: ගැටුම් සහ අකාර්යක්ෂමතාව?
20 වගන්තියේ උපවගන්තිය 3ට අනුව, LTL හෝල්ඩිංග්ස් සහ ශ්‍රී ලංකා එනර්ජීස් NTNSP යටතට ඇතුළත් කිරීම තවත් බරපතල ගැටලුවකි. මෙගාවොට් 1කට වැඩි විදුලි උත්පාදන වත්කම් LTL හෝල්ඩිංග්ස් සතු වන අතර, ශ්‍රී ලංකා එනර්ජීස් මෙගාවොට් 15ක පමණ කුඩා ජල විදුලි බලාගාර සතුය. මෙම සමාගම් දෙකම NTNSP යටතට පත් කිරීමෙන්, ශ්‍රී ලංකාවේ උත්පාදන වත්කම්වලින් 20%ක් පමණ හිමි උත්පාදන සමාගමක් NTNSP හි වගකීම යටතට පත්වනු ඇත.
සම්ප්‍රේෂණ ජාලය වැඩිදියුණු කිරීමේ සහ පුනර්ජනනීය බලශක්ති ඒකාබ්‍රහනය කිරීමේ හදිසි අවශ්‍යතාවය සැලකිල්ලට ගත් විට, NTNSP හි මූලික කාර්යයට අදාළ නොවන ව්‍යාපාර බාහිරව සම්බන්ධ කිරීමෙන් එම ව්‍යාපාරවල ක්‍රියාකාරිත්වය අඩපණ විය හැකි බවත්, NTNSP හි මූලික කාර්යයන්ගෙන් අවධානය වෙනතකට යොමු විය හැකි බවත් සංවර්ධන හවුල්කරුවෝ අනතුරු අඟවති. මෙය ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයේ මූලික කාර්යයන් වෙන් කිරීමේ සහ විනිවිදභාවය සහ අවශ්‍ය ගැටුම් ඉවත් කිරීමේ මූලික අරමුණට හානිකර වනු ඇත.
බෙදාහැරීමේ සමාගම් සහ LECO ඒකාබද්ධ කිරීම: පාරිභෝගිකයාට අවාසියක්?
20 වගන්තියේ උපවගන්තිය 4ට අනුව, බෙදාහැරීමේ සමාගම් LECO හි “වත්කම්, වගකීම් සහ කාර්යයන්” භාර ගැනීමට යෝජනා කර ඇත. ලංකා විදුලිබල මණ්ඩලයේ බෙදාහැරීමේ අංශයන්ගෙන් ස්වාධීන සමාගමක් ලෙස LECO ක්‍රියාත්මක වෙමින්, කාර්යක්ෂමතාව සහ නවෝත්පාදන හඳුන්වා දී ඇත. මෙම යෝජනාව මගින් එක් බෙදාහැරීමේ සමාගමක්/බලපත්‍රලාභියෙක් කිසිදු වාණිජ, මෙහෙයුම් හෝ නීතිමය ප්‍රතිවිපාක නොසලකා තවත් බෙදාහැරීමේ සමාගමක්/බලපත්‍රලාභියෙක් සම්පූර්ණයෙන්ම අවශෝෂණය කර ගැනීමක් සිදුවනු ඇත.
විශාල NTNSP සහ බෙදාහැරීමේ සමාගමක් නිර්මාණය කිරීම, තනි ආයතනයකට හෝ ශ්‍රී ලංකා රජයට නොබෙදුණු ආයතන කිහිපයක් අත්පත් කර ගැනීම සඳහා වූ සීමාවන් ඉවත් කිරීම (15 වගන්තිය, උපවගන්තිය 3) සමඟ, විසංයෝජනය ආපසු හැරවීමට සහ මෙහෙයුම් අකාර්යක්ෂමතා, අවශ්‍යතා ගැටුම් සහ දුර්වල පාලන පද්ධතියකට නැවත පැමිණීමට මග පෑදිය හැකි අතර, මේ සියල්ල පාරිභෝගිකයාට අවාසිදායක වනු ඇත.
ගාස්තු නියම කිරීමේදී නියාමකයාගේ භූමිකාව: මුදල් අමාත්‍යාංශයේ මැදිහත්වීම?
29 වගන්තියේ උපවගන්තිය 3ට අනුව “ජාතික ගාස්තු ප්‍රතිපත්තියට අනුකූලව” යන වචන වෙනුවට “මුදල් අමාත්‍යාංශය සමඟ සාකච්ඡා කර” යන වචන ආදේශ කිරීමෙන් ගාස්තු නියම කිරීමේ අවසාන අධිකාරිය සහ වගකීම සම්බන්ධයෙන් අවිනිශ්චිතතාවයක් ඇති වන බව සංවර්ධන හවුල්කරුවෝ අවධාරණය කරති. මෙය ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී අභියෝග ඇති කළ හැකි අතර, නීතිමය ගැටළු පවා ඇති විය හැක.
සංවර්ධන හවුල්කරුවන් අවසාන වශයෙන් පෙන්වා දෙන්නේ, මෙම වෙනස්කම් විදුලිබල පනතේ සමස්ත අරමුණු සහ ආසියානු සංවර්ධන බැංකුවේ ප්‍රතිපත්ති පදනම් වූ ණය සහ ලෝක බැංකුවේ සංවර්ධන ප්‍රතිපත්ති මෙහෙයුම් යටතේ රජය විසින් කරන ලද කැපවීම් යටපත් කළ හැකි බවයි. එසේම, රජයේ අභිප්‍රායන්ට පටහැනිව, ආයෝජකයින් සඳහා ශ්‍රී ලංකාවේ ආකර්ෂණය දුර්වල කරනු ඇතැයි ඔවුහු අනතුරු අඟවති.
මෙම ගැටළුකාරී වගන්ති වහාම සංශෝධනය කර, විදුලිබල පනතේ මූලික අරමුණු වන යහපාලනය, තරඟකාරී ප්‍රසම්පාදනය, නියාමන ස්වාධීනත්වය සහ මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය සමඟ ඒවා පෙළගැස්වීම සහතික කරන ලෙස සංවර්ධන හවුල්කරුවෝ රජයෙන් තරයේ ඉල්ලා සිටිති.
