ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) විසින් ශ්‍රී ලංකාවට ලබා දී ඇති විස්තීරණ අරමුදල් පහසුකම (EFF) යටතේ සිව්වන සමාලෝචනය සම්පූර්ණ කිරීම නිවේදනය කිරීමත් සමඟම, රජයේ ආර්ථික කළමනාකරණය පිළිබඳ බරපතළ ප්‍රශ්න නැවත වරක් කරළියට පැමිණ තිබේ. IMF පුවත්පත් නිවේදනයේ (PR24/235) පැහැදිලිවම සඳහන් වන ආකාරයට, ශ්‍රී ලංකා රජය විසින් ඔවුන්ගේ “හිඟ වියදම්” (expenditure arrears) සම්බන්ධයෙන් නිරවද්‍ය නොවන තොරතුරු (inaccurate data) ලබා දී ඇති බවට කෙරෙන සඳහන, රටේ විනිවිදභාවය සහ වගවීම පිළිබඳව බරපතළ සැකයක් මතු කරයි.
“නිරවද්‍ය නොවන දත්ත”: විශ්වාසය පළුදු කරන ක්‍රියාවක්
IMF වැඩසටහනක් යටතේ සිටින රටකට, අරමුදලේ ප්‍රධානතම අවශ්‍යතාවක් වන්නේ නිවැරදි හා විනිවිදභාවයෙන් යුත් දත්ත සැපයීමයි. මෙය මූල්‍ය ස්ථාවරත්වය සහ විශ්වසනීයත්වය ගොඩනැගීමට අත්‍යවශ්‍ය පදනමකි. IMF වාර්තාවේ “නිරවද්‍ය නොවන දත්ත සැපයීම” සහ “අරමුණින් තොරව ප්‍රමාදවීම්” (inadvertent provision of inaccurate data) පිළිබඳ සඳහන් වීමෙන් පෙනී යන්නේ, රජය විසින් මධ්‍යම රජයේ හිඟ වියදම් පිළිබඳව සත්‍ය තොරතුරු සඟවා හෝ වැරදි ලෙස ඉදිරිපත් කර ඇති බවයි. මෙය ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය ප්‍රජාව තුළ රට පිළිබඳ විශ්වාසය පළුදු කරනු ඇත.
IMF විධායක මණ්ඩලය විසින් මෙම සිදුවීම සැලකිල්ලට ගෙන, “නොගැලපෙන මිලදී ගැනීම්” (noncomplying purchases) සහ IMFහි VIII වන වගන්තියේ 5 වන වගන්තිය යටතේ ශ්‍රී ලංකාවේ බැඳීම් උල්ලංඝනය කිරීමක් (breach of obligations under Article VIII, Section 5) ලෙස සලකා ඇති බව එම වාර්තාව තවදුරටත් අවධාරණය කරයි. කෙසේ වෙතත්, රජය විසින් “නිවැරදි කිරීමේ ක්‍රියාමාර්ග” (corrective actions) ගෙන ඇති බව සහ අනාගතයේදී පොදු මූල්‍ය කළමනාකරණ ක්‍රියා පටිපාටි වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවී සිටින බව සලකා “කාර්ය සාධන නිර්ණායක නොසලකා හැරීමට නිදහස් කිරීමක්” (waiver of non-observance of this quantitative performance criteria) ලබා දී ඇති බවද IMF ප්‍රකාශ කර ඇත.
හිඟ වියදම් සඟවා ගැනීම: කුමන අරමුණක් සඳහාද?
රජය සිය හිඟ වියදම් පිළිබඳ නිවැරදි දත්ත ලබා නොදීමට හේතු වී ඇත්තේ කුමක්ද යන්න බරපළ ප්‍රශ්නයකි. හිඟ වියදම් යනු රජය විසින් සැපයුම්කරුවන්ට, කොන්ත්‍රාත්කරුවන්ට හෝ වෙනත් ආයතනවලට ගෙවීමට ඇති මුදල් ය. මෙම මුදල් ප්‍රමාණය සඟවා තැබීම හෝ අවතක්සේරු කිරීම මගින් රජයේ සැබෑ මූල්‍ය තත්ත්වය පිළිබඳ වැරදි චිත්‍රයක් ගොඩනැගීමට උත්සාහ කරන්නට ඇත.
මෙය අයවැය හිඟය පිළිබඳ වාර්තා, රාජ්‍ය ණය පිළිබඳ තොරතුරු සහ සමස්ත ආර්ථික කළමනාකරණය පිළිබඳ නිවැරදි තක්සේරුවකට බාධාවකි. එසේම, මෙමගින් ජනතාවට සැබෑ ආර්ථික තත්ත්වය පිළිබඳ වැරදි තොරතුරු ලැබීමට ද ඉඩ ඇත. රජය විසින් “හිඟ වියදම්” ගෙවීම් පවතින රාජ්‍ය වියදම් සීමාව තුළම සිදුකරන බවට IMF වෙත පොරොන්දු වී ඇති අතර, නව PFM නීතියට අනුකූලව පොදු මූල්‍ය කළමනාකරණ ක්‍රියාපටිපාටි වැඩිදියුණු කිරීමට කැපවීමද මෙම වාර්තාවේ සඳහන් වේ. එසේ වුවද, මුලින්ම මෙම දත්ත වැරදි ලෙස ඉදිරිපත් කිරීමට හේතු වූ කරුණු පිළිබඳව රජය විසින් පැහැදිලි කිරීමක් සිදු කළ යුතුව ඇත.
පාලනයේ විනිවිදභාවය සහ වගවීම පිළිබඳ අභියෝගය
මෙම සිදුවීම, ශ්‍රී ලංකාවේ පාලනයේ විනිවිදභාවය සහ වගවීම පිළිබඳව නැවත වරක් ප්‍රශ්න මතු කරයි. ආර්ථික අර්බුදයෙන් ගොඩ ඒමට නම්, රජය විසින් සම්පූර්ණ විනිවිදභාවයකින් යුතුව කටයුතු කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. දත්ත සඟවා ගැනීම හෝ වැරදි තොරතුරු සැපයීම යනු ජනතාවගේ විශ්වාසය කඩ කිරීමකි. විශේෂයෙන්ම, ඩොලර් මිලියන 350ක් (SDR මිලියන 254ක්) වැනි සැලකිය යුතු මුදලක් (මෙමගින් IMF වෙතින් මෙතෙක් ලැබී ඇති මුළු මුදල දළ වශයෙන් ඩොලර් බිලියන 1.74 දක්වා ඉහළ යයි) රටට ලැබෙන අවස්ථාවක, මෙවැනි දත්ත විෂමතා වාර්තා වීම කණගාටුදායකය.
මෙම සිදුවීම පිළිබඳව වහාම පරීක්ෂණයක් පවත්වා, මෙම නිරවද්‍ය නොවන දත්ත සැපයීමට වගකිව යුත්තන් කවුරුන්ද යන්න සොයා බලා, ඔවුන්ට එරෙහිව පියවර ගත යුතුය. එසේ නොමැති නම්, මෙමගින් ලැබෙන පණිවිඩය වන්නේ, දූෂණයට හා වගවීමෙන් තොර ක්‍රියාවන්ට අනුබල දෙන බවයි.
රටේ අනාගතය කෙරෙහි බලපෑම
IMF සහය, ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ස්ථාවරත්වය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය සාධකයකි. IMF වාර්තාවට අනුව ආර්ථික වර්ධනය ශක්තිමත් වීම, උද්ධමනය පහළ මට්ටමක පැවතීම, සංචිත ගොඩනැගීම සහ මූල්‍ය ආදායම් වැඩිදියුණු වීම වැනි ධනාත්මක කරුණු පෙනෙන්නට තිබුණද, මෙවැනි දත්ත වංචා කිරීමේ සිදුවීම් හේතුවෙන් IMF වැඩසටහනේ අඛණ්ඩ පැවැත්මට හෝ අනාගත අරමුදල් ලැබීමට බාධා ඇතිවිය හැකිය. ජාත්‍යන්තර ආයෝජකයින් ද මෙවැනි සිදුවීම් පිළිබඳව දැඩි අවධානයෙන් සිටින අතර, එය රටට විදේශ ආයෝජන ගලා ඒමට ද අහිතකර ලෙස බලපෑ හැකිය.
රජය විසින් මෙම තත්ත්වය පිළිබඳව වහාම පැහැදිලි කිරීමක් ලබා දී, අනාගතයේදී මෙවැනි සිදුවීම් සිදු නොවන බවට සහතික විය යුතුය. එසේම, රටේ ආර්ථික දත්ත කළමනාකරණය සහ වාර්තාකරණ ක්‍රියාවලිය විනිවිදභාවයෙන් හා වගකීමෙන් යුතුව සිදුවන බවට තහවුරු කළ යුතුය. එසේ නොමැති නම්, රට මුහුණ දෙන ආර්ථික අර්බුදය තවදුරටත් උග්‍ර වීමටත්, ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව තුළ ශ්‍රී ලංකාවේ කීර්තිනාමයට බරපතළ හානියක් සිදුවීමටත් ඉඩ ඇත.
මූලාශ්‍රය: IMF Executive Board Completes the Fourth Review Under the Extended Fund Facility with Sri Lanka
පසු සටහන:
IMF හි නිවේදනයේ (PR24/235) පැහැදිලිවම දැක්වෙන්නේ, 2025 ජූලි 1 වන දින IMF විධායක මණ්ඩලය විසින් ශ්‍රී ලංකාවේ සිව්වන සමාලෝචනය සම්පූර්ණ කළ බවයි. මෙම සමාලෝචනයේදී, 2023 දී සිදු වූ “හිඟ වියදම්” (expenditure arrears) සම්බන්ධයෙන් නිරවද්‍ය නොවන දත්ත සැපයීම පිළිබඳ වාර්තාවක් විධායක මණ්ඩලය විසින් සමාලෝචනය කර තිබේ.
IMF නිවේදන සහ ඒවා ආශ්‍රිත මාධ්‍ය වාර්තාවලින් පෙනී යන්නේ:
- 2025 ජූලි 1 වන දින: IMF විධායක මණ්ඩලය සිව්වන සමාලෝචනය සම්පූර්ණ කරන ලදී.
- 2025 ජූලි 2/3 වන දින: මෙම සමාලෝචනය සහ 2023 දී සිදුවූ දත්ත දෝෂය පිළිබඳව IMF විසින් නිල පුවත්පත් නිවේදනය නිකුත් කරන ලදී (PR24/235).
- 2025 අප්‍රේල් 25 වන දිනට පෙර: IMF කාර්ය මණ්ඩලය සහ ශ්‍රී ලංකා බලධාරීන් අතර සිව්වන සමාලෝචනය සඳහා “කාර්ය මණ්ඩල මට්ටමේ එකඟතාවක්” (Staff-Level Agreement) ඇති කරගෙන ඇත. මෙම සාකච්ඡා අතරතුරදී මෙම දත්ත දෝෂය හඳුනාගෙන ඇති බවට අනුමාන කළ හැක.
- 2025 ජූනි 16 වන දින: IMF විසින් කාර්ය මණ්ඩල වාර්තාව (Staff Report) සම්පූර්ණ කර ඇත.
මේ අනුව, “නිරවද්‍ය නොවන තොරතුරු” සපයා ඇත්තේ 2023 දී වුවද, එම දෝෂය හඳුනා ගැනීම, ඒ පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීම, නිවැරදි කිරීමේ ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම සහ ඒ සම්බන්ධයෙන් IMF විධායක මණ්ඩලය දැනුවත් කිරීම, තීරණ ගැනීම සහ ලියකියවිලි සම්පාදනය කිරීම යන සියල්ල 2025 වසර තුළදී (විශේෂයෙන්ම අප්‍රේල් සිට ජූලි දක්වා කාලය තුළ) සිදුව ඇත.
දත්ත සැපයූ කාලය (2023) සහ වත්මන් තත්ත්වය (2025) අතර කාලයක් පැවතියද, මෙම ගැටලුව හඳුනාගෙන, එය නිවැරදි කර, අනාගතය සඳහා ප්‍රතිපත්ති සැකසීමේ සෘජු වගකීම වත්මන් රජය සතු වෙයි.
