ලොව පුරා අලිඇතුන් සංරක්ෂණය හා ආරක්ෂාව වෙනුවෙන් ප්‍රකාශයට පත්කළ ‘ලෝක අලිඇතුන්ගේ දිනය’ අදට (අගෝස්තු 12) යෙදී තිබේ.

අප්‍රිකානු සහ ආසියානු වනඅලි සහ හීලෑ අලිඇතුන් රැකබලා ගැනීම, අලි ඇතුන් දඩයම් කිරීම, විකිණීම, අලි වාසස්ථාන ආරක්ෂා කිරීම සහ ගෘහාශ්‍රිත අලිඇතුන්ට නිදහසේ ජීවත්වීමට අවශ්‍ය කටයුතු සඳසා අරමුණ කරගනිමින් 2012 වසරේ දී මෙම දිනය ප්‍රකාශයට පත්කරන ලදී.

එතැන් සිට මේ දක්වා වූ කාලය තුළ ලොව රටවල් 100කට අධික සංඛ්‍යාවක් මෙම දිනය පිළිගෙන සැමරීම කරනු ලබයි.සොබාදහම සංරක්‍ෂණය සඳහා වූ ජාත්‍යන්තර සංගමයට අනුව අද වනවිට අප්‍රිකානු අලි ‘අවදානමට ලක්විය හැකි’ ලෙසත් ආසියානු අලි ‘වඳවීමේ තර්ජනයට ලක්ව ඇති’ ලෙසත් රතු ලැයිස්තුවේ ලැයිස්තුගත කර ඇත.

වර්තමානය වනවිට අප්‍රිකානු අලිඇතුන් ලක්ෂ 4ක් පමණද, ආසියානු අලිඇතුන් 50,000කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක්ද සිටින බවටද ඇස්තමේන්තු කර තිබේ. ඉන් ශ්‍රී ලංකාවේ ඇස්තමේන්තුගත වනඅලි ගහනය 7,500ක් බව සඳහන්ය.ශ්‍රී ලංකාවේ අලි ඇතුන්ගේ කතාව දැන් ඇත්තේ ඉතා ඛේදනීය තැනකය. දශක ගණනාවක් තිස්සේ සිට අප මේ ගැන කතා කළද, එම දශක කිහිපයම දිනෙන් දින ගෙවී ගියේ අලින්ට, අලින්ගේ නිජ බිම්වලට, අලින්ගේ සංක්‍රමණික මාර්ගවලට සහ ඔවුන්ගේ වාසභූමිවලට යහපතක් උදාවීමෙන් තොරවය.

අලි-මිනිස් ගැටුම දිනෙන් දින උග්‍රවී වාර්ෂිකව අලි මරණ 450 ක් දක්වා වර්ධනය වීම සුළුවෙන් තැකිය හැකි සංසිද්ධියක් නොවේ.

අලි-ඇතුන් බුරුතු පිටින් මියයන්නේ එසේ ඔවුන් රැකගන්නට සැබෑ සැලසුමක් නැති බැවින් යන්න පරිසරවේදීන්ගේ ප්‍රධාන චෝදනාවයි.

2011 වසරේදී සිදුකරන ලද අවසන් වන අලි සංගණනයට අනුව මෙරට කැලෑ තුළ වෙසෙන වන අලි සංඛ්‍යාව 5879 ක් විය. එනමුත් නව සංගණනයක්ද 2024 වසරේ අගෝස්තු මාසයේදී වනජීවී සංරක්ෂණ දෙපාර්තමේන්තුව මගින් සිදුකරන්නට යෙදිණි. එනමුත් එම සංගණන දිනයේදී වර්ෂාව පැවති නිසා සිදුකරන ලද සංගණනය දෝෂ සහිත අසාර්ථක සංගණනයක් බව පරිසරවේදීන්ගේ අදහසයි.

අලින් අතර සුවිශේෂ පිරිස ඇතුන් ය. එය අතිශයෝක්ති කතාවක් නොවේ. සංචාරක ආකර්ෂණය දිනාගත් ඇත් පරපුර නිසා මෙරටට ඩොලර් උපයා ගැනීමේ මඟ විවරවී ඇත.මේ දිනවල බොහෝ අයගේ මාතෘකාව ගල්ගමුව ඇත් පරපුරේ ‘කාවන්තිස්ස’ මහ ඇතු ගැනය. ඒ කාවන්තිස්ස පසුපසද වෙඩික්කරුවෝ හඹා යන බවට පැතිරෙන කතාවක් නිසාය. මීට සති කිහිපයකට පෙර කතා කළේ වෙඩි වැදී වැටී සිට අකාලයේ මියගිය ‘භාතිය’ ගැන ය.. විටෙක ගල්ගමුවේ පූට්ටුවා, සියඹලන්ගමුවේ මහ ඇතා, රේවත, භරණ, චන්ඩි, දීඝදන්තු 1-2, වළගම්බා වැනි ඇත්තු ගැනද අපි විටින් විට කතා කළෙමු. නැතහොත් කුමන දළ පූට්ටුවා, සැන්ඩෝ, ගැමුණු වැනි දකුණේ ඇතුන් ගැන කාලයක් අවධානය යොමු කළෙමු.

එනමුත් මේ ඇතුන්ගෙන් වැඩි දෙනා අද ජීවතුන් අතර නැත.

වන අලින්ට ප්‍රතිකාර කිරීම සදහා ජංගම වෛද්‍ය ඒකකයක් ක්‍රියාත්මක බව, පරිසර අමාත්‍ය ධම්මික පටබැදි මහතා පවසයි.

අමාත්‍යවරයා පැවසුවේ, වනජීවි දෙපාර්තමේන්තුවේ අඩුපාඩුවක්ව පවතින භෞතික සම්පත් මිලදී ගැනීමට අදාළව කැබිනට් පත්‍රිකාවක් ඉදිරිපත් කර ඇති බවයි.

1986 අංක 4 දරන ජනාධිපතිවරුන්ගේ හිමිකම් පනත අවලංගු කිරීමට ඉදිරිපත් කර ඇති නව පනත් කෙටුම්පතට එරෙහිව ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයට පෙත්සමක් ගොනු කර තිබෙනවා. ශ්‍රී ලංකා පොදුජන පෙරමුණේ (SLPP) පාලක ලේකම් රේණුක දුෂ්‍යන්ත පෙරේරා විසින් මෙම පෙත්සම ගොනු කර ඇති අතර, එහි වගඋත්තරකරු ලෙස නීතිපතිවරයා නම් කර තිබෙනවා.

පෙත්සම්කරු පෙන්වා දෙන්නේ, යෝජිත පනත් කෙටුම්පතේ 1 සිට 4 දක්වා වගන්ති මගින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව මගින් සහතික කර ඇති බලය බෙදීමේ මූලධර්මය, ස්වෛරීභාවය සහ ජනතා පරමාධිපත්‍ය උල්ලංඝනය වන බවයි. එමෙන්ම, මෙම කෙටුම්පත මගින් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 1, 3, 4 සහ 12(1) වගන්තිවල සඳහන් මූලික මිනිස් අයිතිවාසිකම් ද සෘජුවම උල්ලංඝනය වන බව පෙත්සමෙහි සඳහන්.

එම නිසා, මෙම පනත් කෙටුම්පත සම්මත කිරීමට නම්, එය පාර්ලිමේන්තුවේ තුනෙන් දෙකක විශේෂ බහුතරයකින් සහ ජනමත විචාරණයකින් අනුමත විය යුතු බවට නියෝගයක් නිකුත් කරන ලෙස ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයෙන් ඉල්ලා තිබෙනවා. නීතිඥ අෂොක් කුමාර ගුරුබරන් විසින් නීතිඥ එන්.එස්. වෙල්ගමගේ උපදෙස් මත මෙම පෙත්සම ඉදිරිපත් කර ඇත.

අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශයේ ලේකම්වරයාගේ නමට ලියාපදිංචි කර තිබූ වාහන එකසිය තිස්නවයක් අතුරුදන්ව ඇති බව ජාතික විගණන කාර්යාලය විසින් නිකුත් කළ වාර්තාවකින් හෙළිවන බව ලංකා ගුරු සංගමයේ ලේකම් ජෝසප් ස්ටාලින් පැවසීය. හෙතෙම මේ බව කියා සිටියේ ඊයේ (11 වැනිදා) පැවති මාධ්‍ය හමුවකදී අදහස් දක්වමිනි.

අදාළ වාහන මේ වන විටත් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය සතුව නොමැති බැවින් අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය පැහැදිලි මැදිහත්වීමක් මේ සම්බන්ධයෙන් සිදුකළ යුතු බව හෙතෙම කියා සිටියේය.

මෙහිදී අදහස් දක්වමින් හෙතෙම වැඩිදුරටත් මෙසේද පැවසීය.

“ජාතික විගණන කාර්යාලය අධ්‍යාපන අමාතයාංශය සම්බන්ධයෙන් විගණන වාර්තාවක් එළිදක්වලා තියෙනවා. මේකේ තියෙන ප්‍රධාන කාරණයක් තමයි අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ සඳහා විවෘත විශ්වවිද්‍යාල දුරස්ථ අධ්‍යාප රාජ්‍ය අමාත්‍යාංශය පිහිටුවා 2020 සහ 2021, 2022 වසර වලදී රුපියල් මිලියන පන්දාස් දෙසිය දහනවයක් වියදම් කරලා තියනවා. ජාතික අධ්‍යාපන ආයතනය මගින් රුපියල් මිලියන තුන්සිය පනහක් වියදම් කරලා තියෙනවා. සැලසුම් කළ පරිදි ජාතික අධ්‍යාපන ප්‍රතිසංස්කරණ කිරීමට අපොහොසත් වෙලා තියෙනවා.2025 මාර්තු 26 වැනිදා වන විටත් මේ සම්බන්ධයෙන් මාර්ග සිතියමක් සිදුකරලා නෑ කියලා විගණන වාර්තාව හඳුනගෙන තියෙනවා. 2024 මැයි මාසය වන විටත් උසස් පෙළ සිසුන් පමණක් නොව සාමන්‍ය පෙළ සිසුන්ද පාසලට පැමිණීම සීමාවෙමින් පවතින තත්ත්වයක් විගණනයට නිරීක්ෂණය වෙලා තියෙනවා. දැන් ටියුෂන් වලින් තමයි ඉගෙන ගන්නේ අධ්‍යාපන අමාත්‍යාංශය ජ්‍යෙෂ්ඨ ද්වීතික මට්ටමේ නිලධාරී පුරප්පාඩු අටසිය අසූවයි, ප්‍රාථමික මට්ටමේ පුරප්පාඩු දෙදාස් හාරසිය දහඅටයි.”

චීන රජයේ ප්‍රධානයක් විදිහට ලබාගන්නා ලද සුහුරු පුවරු පන්සීයක් පාසල් පද්ධතිය තුළ නියමු ව්‍යාපෘතියක් ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීමට කටයුතු නොකර සුහුරු පුවරු දාහක් මිලදී ගැනීමට පමණක් කටයුතු කරලා තියෙනවා 2024 අගෝස්තු මස 08 වැනිදා.

මූලාශ්‍රය – අරුණ

දුම්රිය දෙපාර්තුමේන්තුව භාවිතයෙන් ඉවත් කළ දුම්රිය මැදිරි ඇතුළු අබලි යකඩ මෙටි්‍රක්ටොන් 6,000 ක පමණ විශාල ප්‍රමාණයක් ටෙන්ඩර් පටිපාටියෙන් බැහැරව ප්‍රධාන පෙළේ යකඩ සමාගම් දෙකකට විකිණීමට සූදානම් වන බවට ශ්‍රී ලංකා වානේ සංස්ථාවේ මිලදී ගැනීමේ බලලත් නිලධාරියා අල්ලස් හෝ දූෂණ විමර්ශන කොමිෂන් සභාවට පැමිණි කර තිබේ.

මෙම යකඩ අළෙවි කිරීමට සම්බන්ධ ප්‍රසම්පාදන කමිටුව හෝ ඇගයිම් කමිටුව අසම්පූර්ණ ඉල්ලුම්පත් සම්බන්ධයෙන් නිසි ක්‍රියාමාර්ගයක් ගෙන නොමැතිව වැරදි ලේඛණ සහිතව දෙපාර්තුමේන්තුවට පාඩු වන මිල ඉදිරිපත් කළ සමාගම්වලට අඩුපාඩු සහිත ලේඛණ යළි නිවැරදි කරගැනීමට අවස්ථාවක් දී තිබෙන බව ද එම පැමිණිල්ලේ සඳහන් වේ.

දුම්රිය දෙපාර්තුමේන්තුවේ ඉහළ නිලධාරීන් සහ ප්‍රසම්පාදන අංශ නිලධාරීන් මෙම උත්සහායේ නිරතව සිටින බවත් දුම්රිය දෙපාර්තුමේන්තුව සතු අබලි යකඩ පුද්ගලික අංශය වෙත විකිණීමට අදාල ප්‍රසම්පාදන ක්‍රියාවලිය පසුගිය ජුලි මාසයේදී ප්‍රසිද්ධ පුවත්පත් දැන්වීමක් හරහා ආරම්භ කළ අතර එම ටෙන්ඩර් සදහා ඉදිරිපත් වූ සමාගම් ඉදිරිපත් කළ ලේඛණ පසුගිය මස 23 වැනිදා විවෘත කළ බවත් එම පැමිණිල්ලේ සඳහන් වේ.

එහිදි සමාගම් 11 ක් ප්‍රසම්පාදනයට අදාල ලේඛණ සහ ඉල්ලුම්පත් ඉදිරිපත් කර තිබුණු අතර ඒ අතරින් සමාගම් දෙකක් ප්‍රසම්පාදනයෙන් ප්‍රතික්ෂේප වන ආකාරයට කර්මාන්ත සංවර්ධණ මණ්ඩලයේ සත්‍ය ලේඛණ සහ මිල ගණන් ඉදිරිපත් කිරීමේදී සියයට 18 ක එකතු කළ අගය මත බදු අගයන් ඉදිරිපත් කර නොමැති බව නිරික්ෂණය වී ඇති බව ද ඔවුහු පවසති.

මෙම තත්වය මත නිවැරදි ලෙස මිල ගණන් සහ ලේඛණ ඉදිරිපත් කර තිබූ සමාගම්වලට අවස්ථාව අහිමි වන අතර රජයේ ප්‍රසම්පාදන මාර්ගෝපදේශමාලාවට අනුව ටෙන්ඩර් විවෘත කළ පසු ටෙන්ඩර් පත්‍රිකාවල හිස්තැන් පිරවීමට ප්‍රසම්පාදන කමිටුවට බලයක් නැති අතර මෙම ටෙන්ඩරය රුපියල් මිලියන 1,000 කට වැඩි වීම මත පෙර සුදුසුකම් නිරීක්‍ෂණය බලධාරීන් අනිවාර්යෙන්ම සිදුකළ යුතු බවත් දුම්රිය වෘත්තිය සමිති පවසයි.

– Lankadeepa

බොරැල්ල, සහස්පුර සිරිසර උයන මහල් නිවාස සංකීර්ණය ආසන්නයේ සිදුවූ වෙඩි තැබීමේ සිද්ධිය සම්බන්ධයෙන් තවත් සැකකරුවන් තිදෙනෙකු පොලිසිය විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන ඇත. අත්අඩංගුවට ගත් පිරිස අවුරුදු 24, 25 සහ 40 වයස්වල පසුවන බොරැල්ල සහ දෙමටගොඩ ප්‍රදේශවල පදිංචිකරුවන් බව පොලිසිය සඳහන් කරයි. ඔවුන් මෙම අපරාධයට ආධාර අනුබල දුන් බවට සැක කෙරේ.

මීට පෙරද මෙම සිද්ධියට සම්බන්ධ බවට සැකකරුවෙකු පොලිසිය විසින් අත්අඩංගුවට ගත් අතර, ඔහු මේ වනවිට දින තුනක රැඳවුම් නියෝග මත ප්‍රශ්න කරමින් සිටී.

පසුගිය අගෝස්තු 7 වැනිදා රාත්‍රියේ යතුරුපැදියකින් පැමිණි දෙදෙනෙකු විසින් සිදු කළ මෙම වෙඩි තැබීමෙන් පස් දෙනෙකු තුවාල ලබා රෝහල්ගත කෙරිණි. ඉන් දෙදෙනෙකු මියගොස් ඇති අතර, තිදෙනෙකු තවමත් කොළඹ ජාතික රෝහලේ ප්‍රතිකාර ලබමින් සිටී.

මෙවර පොළොන්නරුව දිස්ත්‍රීක්කය ඇතුළු මහවැලි බී හා සී කලාපවල යල කන්නයේ වී මිලදී ගැනීමේ වැඩපිළිවෙළ රජයේ වී අලෙවි මණ්ඩලය මගින් ආරම්භ කළ ද මෙතෙක් කිසිදු ගබඩාවකට වී ලැබී නොමැති බව වී අලෙවි මණ්ඩලයේ පොළොන්නරුව දිස්ත්‍රික් කාර්යාලය සඳහන් කරයි.

පොළොන්නරුව දිස්ත්‍රික්කයේ රජයේ වී ගබඩා 12ක් මේ වනවිට විවෘතව තැබෙන අතර ඉකුත් 15 වෙනිදා සිට එම ගබඩා විවෘත කළ බවත්, මෙතෙක් කිසිදු ගොවි සංවිධානයක් හෝ ගොවියකු වී අලෙවි මණ්ඩලයට වී ලබාදී නොමැති බව වී අලෙවි මණ්ඩලයේ පොළොන්නරුව දිස්ත්‍රික් කළමනාකාර නිමල් ඒකනායක සදහන් කරයි.

ගොවීන්ගේ මෙවර යල කන්නයේ අමු සහ වියළි වී මිලදී ගැනීමට රජය මුදල් ප්‍රමාණවත් තරම් වෙන්කර තිබුණද පෞද්ගලික වෙළඳපොලේ තරගකාරී අයුරින් වෙළෙඳුන් වී මිලදී ගැනීමේ කටයුතු සිදු කරන බැවින්, ගොවීන් මණ්ඩලයට වී ලබාදීමට මැලිකමක් දක්වන බවද දිස්ත්‍රික් කළමනාකාරවරයා පවසයි.

මේ වනවිට පොළොන්නරුව දිස්ත්‍රික්කයේ පෞද්ගලික වෙළඳුන් අමු නාඩු වී කිලෝවක් රුපියල් 98 ත්100 ත් අතර මිලකටත්, වියලි නාඩු කිලෝවක් 125 ත් 130 ත් අතර මිලකට ලබාගන්නා අතර ඔවුන් කුඹුරටම පැමිණ එලෙස වී ලබාගැනීම නිසා තමන් රජයේ සහතික මිලට වී රජයට ලබාදීම ප්‍රතික්ෂේප කරන බවත්, කාලය, ධනය, ප්‍රවාහන වියදම් වැය කරමින් රජයේ ගබඩාවලට වී ලබාදීම විශාල පාඩුවක් බවත් ගොවීහු සඳහන් කරයි.

මෙවර යල කන්නයේ සාර්ථක වී අස්වැන්නක් තිබුනද ප්‍රමාණවත් වී මිලක් නොමැති බව පවන ගොවීන් වී කිලෝවක් නිෂ්පාදනය කිරීමට රුපියල් 125 ක පමණ පිරිවැයක් දැරීමට සිදුවන බව පෙන්වා දෙති. වි කිලෝවක් සඳහා අවම තරමේ රුපියල් 150 සහතික මිලක් වත් නියම කරන්නේ නම් ගොවියාට යම් ලාභයක් ලබා ගැනීමට හැකි වන බව පොළොන්නරුව ඇතුළු මහවැලි බි හා සි කලාපවල ගොවීහු පවසයි.